Choć myszołów Buteo buteo jest drapieżnikiem i jemu samemu nikt nie zagraża (szczególnie kiedy jest dorosły), musi uważać na różne pułapki związane z … człowiekiem. Należy do nich m.in. podtrucie zatrutą przynętą. Zasadniczo powyższe można podzielić na pośrednie lub bezpośrednie. Pośrednie zatrucie występuje wówczas, gdy np. wspomniany już wyżej myszołów zjada na przykład mysz czy szczura, który wcześniej zjadł truciznę. Wtedy trucizna z ofiary przenika do ciała drapieżnika, powoli go zabijając. Zatrucie bezpośrednie polega na wyłożeniu zatrutej ofiary np. martwego gołębia nafaszerowanego trucizną w celu otrucia myszołowa lub jastrzębia, który np. wyłapuje gołębie z pobliskich hodowli.

Do głównym przyczyn zatruć ptaków szponiastych zalicza się jednak przede wszystkim zatrucia przez zanieczyszczające środowisko substancje takie jak: chlorowane węglowodory, polichromowane bifenyle (PCB) oraz metale ciężkie.

Rekordowe stężenia PCB zanotowano w latach 80. w ciałach bielików Haliaeetus albicilla z populacji nadbałtyckich. Rozwój ewolucyjny ptaków szponiastych nie wykształcił mechanizmów obronnych pomagających usuwać bądź rozkładać nadmierne stężenia toksyn i metali ciężkich, takich jak rtęć czy ołów stąd skutki takich zatruć często bywają dramatyczne.

W maju 2007 roku pod Sieradzem postrzelony został bielik, który prawdopodobnie padł dopiero na początku listopada na skutek głodu, wycieńczenia i być może ołowicy od trzech śrucin tkwiących w jego ciele. Stężenie rtęci w jego tkankach było jednym z najwyżej notowanych w żywym organizmie do tej pory w Polsce. Szacuje się, że co roku w całej Polsce w wyniku zatrucia (np. w wyniku nie śmiertelnego postrzału) ginie od kilku do kilkunastu bielików i myszołowów.

Zatrucia stwierdza się także u innych ptaków drapieżnych np. u sów. W tym przypadku zatrucia pokarmowe następują przez zjadanie gryzoni zwalczanych przez ludzi z zastosowaniem środków chemicznych. Zatrucia stanowią 6,4% wśród wszystkich przypadków określonej śmierci w tej grupie zwierząt. W większości sytuacji ustalenie konkretnej substancji trującej ze względu na wymagający proces badań analitycznych jest bardzo trudne. W 2002 r. po zbadaniu wątroby oraz mięśni bielików padłych na terenie woj. łódzkiego i świętokrzyskiego okazało się, że najprawdopodobniej ptaki zginęły po zjedzeniu mięsa zatrutych gryzoni, ptaków lub zwierząt leśnych. Analiza chemiczna wykazała, że bieliki zatruły się popularnym w Polsce preparatem gryzoniobójczym Toxan-Lanirat, który zawiera wysoce aktywną substancję toksyczną z grupy antykoagulantów (bromadiolon) oraz benzoesan denatonium, substancję hormonalne i związki hamujące rozkład zwłok padłych zwierząt.

W organizmach otrutych ptaków często stwierdzana jest obecność kumaryny – substancji, która stanowi składnik trutki na szczury. Trucizny te stosowane są przez właścicieli ferm lisów (uśmiercanie przez trucie) i hodowców drobiu (ochrona przed lisami) lub niektórych upraw – chmiel i tytoń (zabezpieczenie zbiorów przed gryzoniami), a także przez miejscową ludność (ochrona lokalnych zasobów przed lisami i gryzoniami).

Zwykle zatrucia mają miejsce w okresie zimowym, kiedy ze względu na niedostępność pożywienia ptaki drapieżne przestawiają się na pokarm, którego jest najwięcej, czyli na padlinę. W przypadku bielika zatrucia pokarmowe mogą stanowić nawet połowę wszystkich udokumentowanych przypadków śmierci. Szczególny rekord został zanotowany w okolicach Nowego Lublińca w województwie podkarpackim, gdzie w ciągu kilkunastu lat trzykrotnie miały miejsce zbiorowe zatrucia łącznie, aż 12 bielików. Trzy martwe osobniki znaleziono w roku 1993, 5 w 2004 roku oraz 4 w roku 2006. We wszystkich przypadkach ptaki padły w pobliżu zdechłego lisa, zatrutego silnie toksycznym środkiem ochrony roślin o nazwie Furadan.

Na zdjęciach osobniki myszołowa, na które natrafiliśmy podczas 1 dnia prac terenowych na obszarze kilkunastu kilometrów:

Opracowali:

Magdalena Marciniak

Michał Mięsikowski

Bibliografia:

http://cepl.sggw.pl/bubobory/artykuly/121_sim22.pdf

https://oko.press/pozegnanie-z-olowiem-parlament-europejski-zakazal-polowan-taka-amunicja-na-mokradlach/

https://pl.wikipedia.org/wiki/Myszo%C5%82%C3%B3w_zwyczajny

http://www.koo.org.pl/krajowe-ptaki-szponiaste/myszolow

https://laczanasptaki.pl/2019/06/30/mysliwy-skazany-w-niemczech-za-otrucie-ptakow/