Głowacz białopłetwy, nazywany również głowaczem pospolitym Cottus gobio, to drapieżna ryba należąca do rzędu skorpenokształtnych, rodziny głowaczowatych. Występuje w Europie za wyjątkiem Skandynawii, Włoch, Grecji. Irlandii, Szkocji i południowej części Półwyspu Iberyjskiego. Zasiedla wartkie potoki i rzeki (preferuje prędkość przepływu wody między 10, a 40 cm/s), maksymalnie do głębokości 50 cm. Czasami spotykany w jeziorach. Wymaga dobrze natlenionej wody. Gatunek ten jest bardzo czuły na zanieczyszczenia. W Polsce występuje w wodach o temperaturze nie przekraczającej 24°C. Zasięgiem obejmuje niemal cały kraj.

Fot. 1 Głowacze białopłetwe z rz. Bukówka (woj. Wielkopolskie) fot. Michał Mięsikowski

Osiąga długość ciała do 20 cm (średnio do 15). Ciało masywne, krępe, spłaszczone grzbietobrzusznie. Głowa duża i szeroka (do ¼ długości całkowitej). Brak łusek. Dwie płetwy grzbietowe. Płetwy piersiowe i brzuszne tworzą coś w rodzaju pseudoprzyssawki pomagającej utrzymać się w nurcie. Zredukowany pęcherz pławny stanowi przystosowanie do przydennego trybu życia. Żyje krótko. Zazwyczaj od 4 do 5 lat.

Żywi się głównie bezkręgowcami, wybierając je pośród kamieni i żwirowego dna. Ikra i larwy innych ryb stanowią niewielki udział w ogólnej diecie głowacza.

Tarło odbywa się na wiosnę (marzec-maj). Ikra składana jest pod kamieniami. Gniazdo strzeżone jest przez samca. Jeden samiec może pilnować kilku gniazd z ikrą pochodzącą od kilku samic, zjawisko to nosi nazwę poligynii. Wylęg następuje po ok 3 tygodniach w zależności od temperatury wody. Opieka nad młodymi przez samca trwa do całkowitej resorpcji woreczka żółtkowego.

Zagrożeniami dla gatunku są m.in.

• Wydobywanie żwiru i otoczaków z miejsc, gdzie występuje gatunek;
• Przegradzanie rzek np. w wyniku budowy zabudowy hydrotechnicznej
• Zanieczyszczenia;
• Wzrost temperatury wody w wyniku postępujących zmian klimatycznych

Gatunek chroniony m.in. na podstawie poniższych aktów prawnych:

• Dyrektywa siedliskowa załącznik II i V
• Konwencja Berneńska załącznik II
• Ochrona gatunkowa – ochrona częściowa – wymaga ochrony czynnej

Fot. 2 Głowacz białopłetwy z rz. Czarna woj. Łódzkie fot. Michał Mięsikowski

Źródło danych:

• https://pl.wikipedia.org/wiki/G%C5%82owacz_bia%C5%82op%C5%82etwy dostęp z dn. 26.09.2020
• Kotusz J. 2015. Głowacz białopłetwy Cottus gobio (1163). W: M. Makomaska-Juchiewicz, M. Bonk (red.). Monitoring gatunków zwierząt. Przewodnik metodyczny. Część IV. GIOŚ, Warszawa, s. 44–57.
• www.zimorodek.com/gpowacz-biapoppetwy-cottus-gobio/ dostęp z dn. 27.09.2020